Wikselwurk: De Fryske Marrenlijn voor inwoners- en overheidsparticipatie

We doen graag mee aan initiatieven uit de samenleving. En voordat de gemeente zelf plannen uitwerkt, halen we eerst uit de samenleving op wat mensen belangrijk vinden. Zo willen we De Fryske Marren nog kleurrijker, actiever en nofliker maken dan ze al is. Dat kan de gemeente niet alleen: dat doen we samen inwoners, ondernemers, organisaties en verenigingen. Hoe we dat doen staat in het Wikselwurkbeleid: De Fryske Marrenlijn voor inwoners- en overheidsparticipatie.

Wikselwurk

Samenwerking van de overheid met inwoners: officieel heet dat inwoners- en overheidsparticipatie. Wij noemen het Wikselwurk. Want een goede wisselwerking is de kern van samen dingen oppakken. Het resultaat van het Wikselwurkbeleid is dat inwoners en gemeente meer gaan samenwerken. Inwoners en gemeente denken samen na over wat er van belang is voor het hier en nu en de toekomst van de gemeente. We ontwikkelen handvatten voor iedereen die wil samenwerken aan een betere samenleving.
Participatie staat voor meedoen:

• inwonersparticipatie: de gemeente nodigt inwoners uit om een bijdrage te leveren.
• overheidsparticipatie: de inwoner of de samenleving nodigt de overheid uit om een bijdrage te leveren.

Participatie is niet nieuw voor De Fryske Marren

Er wordt al volop gewerkt met het betrekken van belanghebbenden bij nieuwe plannen en het ontwikkelen van beleid. Ook doen we regelmatig mee aan initiatieven van anderen. Waarom dan beleid?

1. Het kan meer en beter. Met het Wikselwurkbeleid zorgen we ervoor dat samenwerken tussen inwoners en gemeente een vast en vanzelfsprekend onderdeel wordt van ons werk. Ook past samenwerken met inwoners binnen de ontwikkeling van de gemeente om meer dienstverlenend en klantgericht te zijn.
2. We zijn het verplicht. Het is een wettelijke eis dat iedere gemeente bij de start/intreding van de Omgevingswet (per 1 januari 2023) een participatiebeleid heeft.
3. We hebben het nodig. Samen komen we tot het beste resultaat. Ook medewerkers van onze gemeente hebben behoefte aan richting, kennis en handvatten. We willen de lokale kennis en ervaring die er is zo goed mogelijk benutten. Dit beleid is dan ook ontwikkeld om alle betrokkenen – zowel gemeente als inwoners en organisaties – te helpen om de inwoners- en overheidsparticipatie rond trajecten goed te organiseren.

Wikselwurk, dienstverlening en communicatie

Kortom, reden genoeg om hier volop aandacht voor te hebben. Ons Wikselwurkbeleid en onze dienstverleningsvisie geven gezamenlijk weer hoe we als gemeente in onze samenleving staan, hoe we samenwerken met inwoners, hoe we onze lokale democratie versterken, op welke manier wij informatie verstrekken en producten en diensten leveren aan inwoners. Ook is goede communicatie hierbij van cruciaal belang: communicatie, participatie en dienstverlening zijn nauw met elkaar verbonden en bekijken we steeds in samenhang.

Vijf uitgangspunten voor Wikselwurk

• Iedereen kan meedoen
• We horen, zien en spreken elkaar
• We gaan respectvol met elkaar om
• Ja mits, en daarmee gaan we uit van kansen en mogelijkheden
• Ieder participatietraject is maatwerk

Investeren in de kwaliteit van Wikselwurkjen

We willen een hoge kwaliteit van het participatieproces en ondersteuning daarvan. Daarom investeren we in de ontwikkeling van zowel kennis en vaardigheden als instrumenten:

1. Medewerkers worden Wikselwurkers
   Wikselwurkjen vraagt om specifieke vaardigheden zoals luisteren, samenvatten, begrip tonen en terugkoppelen. We nemen ervaringen uit eerdere participatietrajecten mee en investeren in bewustwording en opleiding.
2. Communicatieadviseurs worden participatie-adviseurs
   Daarnaast investeren we in de (nieuwe) functie van procesbegeleiders (gespreksleiders), organisatiebreed. Projectleiders en beleidsmedewerkers kunnen deze collega’s inschakelen bij participatietrajecten.
3. We stellen een ‘gereedschapskist’ en een kompas samen
   In de gereedschapskist (toolbox) zitten verschillende werkvormen/instrumenten, locaties en ervaringen ter ondersteuning van de wikselwurktrajecten. Ook het ‘Wikselwurk-kompas De Fryske Marren’ is onderdeel van het pakket en zorgt voor een leidraad/stappenplan.
4. We evalueren de Wikselwurktrajecten
   Zo werken we systematisch aan het verbeteren van onze inwoners- en overheidsparticipatie. Jaarlijks doet het college verslag aan de gemeenteraad over de resultaten en ontwikkelingen van het Wikselwurkjen.

Het Wikselwurk-kompas

Het ene plan is het andere niet. Om optimaal samen te werken als inwoners en gemeente is er het Wikselwurk-kompas. Dit kompas is een leidraad voor alle betrokkenen en beschrijft de verschillende stappen en vragen die je doorloopt in een Wikselwurktraject. Het kompas geeft handvatten voor alle betrokkenen en zorgt voor een duidelijk doel, kaders en verwachtingen. Bij iedere stap (7) in het kompas horen deelvragen die je samen met je werkgroep (inwoners en gemeente) kunt doorlopen voor jouw project.

Jeugdparticipatie

Eén van de vijf uitgangspunten van het Wikselwurkjen is dat iedereen mee kan doen. Zo werken we aan een specifieke uitwerking van het participatiebeleid voor onze jeugd, met als doel/resultaat dat het lokale beleid ook zo goed mogelijk aansluit op hun wensen en behoeften. Het belang van jeugdparticipatie is bovendien dat de jeugd leert dat hun mening telt en hoe zij deze kunnen verwoorden en onderbouwen. Jeugdparticipatie is een apart onderdeel in het implementatieplan van Wikselwurk; ook in het kompas en in de gereedschapskist spelen we hierop in.

Verschillende rollen

Bij een Wikselswurktraject zijn altijd meerdere partijen betrokken, deze partijen hebben verschillende rollen. Vanaf de start is het belangrijk om heldere afspraken te maken over de rollen en verantwoordelijkheden.

• Bij inwonersparticipatie kunnen inwoners meedoen / betrokken worden als buurtbewoner, ondernemer, als expert of lid van een actiegroep of vereniging.
• Bij overheidsparticipatie kunnen medewerkers van de gemeente een rol invullen als projectleider, adviseur of expert. De teammanager kan een voorwaardenscheppende rol hebben.

Keuze

De gemeente participeert in initiatieven die bijdragen aan de opgaven van de gemeente. Inwoners hoeven niet voor ieder inwonersinitiatief samen te werken met de gemeente. En ook de gemeente kiest bewust met welke initiatieven we meedoen en met welke niet. Immers, geld en middelen zijn beperkt.

Rol gemeenteraad

De raad van de raad bij Wikselwurktrajecten is kaderstellend aan de voorkant en toetsend aan de achterkant. Dit betekent dat de raad goed geïnformeerd moet zijn, voordat een traject start.

Totstandkoming van Wikselwurk

Het Wikselwurkbeleid is in samenspraak/interactie met de samenleving en de interne organisatie tot stand gekomen. Er zijn meerdere instrumenten ingezet om in- en extern de inbreng en het gesprek aan te gaan. We maakten gebruik van het inwonerspanel (aan dit onderzoek deden circa 600 respondenten mee), interviews met projectleiders van door de raad benoemde kwesties, enquêtes onder betrokkenen bij projecten, dialooggesprekken met inwoners (zowel digitaal als op verschillende locaties in de gemeente) en groepsgesprekken met medewerkers van de gemeente. Met de gemeenteraad spraken we twee keer over dit onderwerp in een raadscarrousel.

Wilt u meer informatie of wilt u een Wikselwurk-traject starten?

• U kunt het volledige Wikselwurkbeleid opvragen via het online formulier (pdf mailen of per post).
• U kunt contact met ons opnemen via telefoonnummer 14 05 14 of via ons contactformulier met daarbij in het onderwerp de vermelding ‘Wikselwurk’.
• Deze projectpagina ‘Wikselwurk’ vullen we de komende tijd steeds verder aan met informatie over participatie, werkvormen, praktische tips en voorbeelden.