Toespraak wethouder Barbara Gardeniers
Beste aanwezigen,
Vandaag staan we hier samen bij het monument, om te herdenken en stil te staan. We herdenken alle slachtoffers van oorlogen en conflicten, dichtbij en ver weg. Tegelijkertijd is het ook een moment van reflectie. ‘VREDE EN VRIJHEID JUSTER, HJOED EN MOARN’. Dat staat hier op het monument geschreven, maar wat betekent dat voor ons nu in 2025? De tekst lijkt nog steeds heel actueel te zijn.
80 jaar vrijheid
Dit jaar markeren we 80 jaar vrijheid in ons land. Een bijzondere mijlpaal die ons vervult met dankbaarheid. Maar ook een moment om te erkennen dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. Vrijheid vraagt offers, bescherming en waakzaamheid. Want terwijl wij in vrede samenkomen, zijn elders in de wereld conflicten gaande die de stabiliteit bedreigen:
- In Oekraïne woedt nu al drie jaar een oorlog die niet alleen de vrijheid van een land, maar ook de fundamenten van onze veiligheid in Europa op de proef stelt.
- Ook de oorlog in het Midden-Oosten, tussen Israël en Hamas lijkt maar niet tot een definitief staakt het vuren of einde te komen. En ondanks dat deze oorlog qua fysieke afstand ver van Nederland af staat, dringt de verdeeldheid tussen de twee partijen ook door in onze samenleving.
We voelen dat de wereld veranderd. Oorlog lijkt dichterbij dan we ons ooit hadden kunnen voorstellen. De schijnbare zekerheid van internationale samenwerking en bondgenootschappen staat onder druk, en Amerika’s rol als baken van stabiliteit is minder vanzelfsprekend geworden. Het roept de vraag op hoe wij de verantwoordelijkheid kunnen nemen om onze toekomst en vrijheid te beschermen.
Vrijheid en verbondenheid
Als ik hier vandaag sta, voel ik een diepe dankbaarheid. Voor de vrijheid waarin we al 80 jaar mogen leven. Maar eerlijk gezegd voel ik ook vragen opborrelen. Hoe zou het zijn geweest om in oorlog te leven? Hoe zou het voor Joop Schweitzer zijn geweest, die op het gemeentehuis werkte en onderduikers hielp, maar uiteindelijk moest rennen voor zijn leven hier in
Elahuizen? Hoe moet het zijn geweest om je eigen veiligheid op het spel te zetten voor de vrijheid van anderen? Joop Schweitzer stond op tegen onderdrukking, tegen onrecht, en koos ervoor om zich in te zetten voor onderduikers. Dat was geen makkelijke keuze. Dit vereist moed, vastberadenheid en onvoorwaardelijke overtuiging.
Het zet me aan het denken: wat betekent vrijheid voor mij? En wat ben ík bereid te doen om die vrijheid levend te houden? En: Kan je alleen maar strijden voor vrijheid in tijden van oorlog?
Nee, wat mij betreft niet. Vrijheid is ook een verantwoordelijkheid, een houding, een actie. Zoals schrijver en dichter Remco Campert eens zei: “Jezelf een vraag stellen, daarmee begint verzet.” Vrijheid begint bij het stellen van die vragen. Het vraagt om zelfreflectie en moed. Vrijheid is geen voltooide tijd, maar een werkwoord. Het is iets wat we voortdurend moeten blijven doen, samen moeten koesteren, en waar we onophoudelijk voor moeten opkomen.
In ons dagelijks leven zien we dat vrijheid niet altijd vanzelfsprekend is. De groeiende polarisatie in onze samenleving daagt ons uit. Verschillen in meningen en perspectieven kunnen ons van elkaar vervreemden, maar ze bieden ook kansen. Want juist door vragen te stellen en open te luisteren, zonder direct te oordelen, leren we elkaar echt kennen. Vrijheid betekent niet alleen het hebben van een stem, maar ook het respecteren van de stem van een ander.
En daarmee wordt het begrip vrijheid minder abstract. Vrijheid hoeft dus niet direct iets groots te zijn; het zit juist verweven in de kleine dingen die we elke dag doen. Door bijvoorbeeld verdraagzaam te zijn naar die buurman met wie je soms van mening verschilt, of het luisteren zonder oordeel naar de zorgen van iemand met een andere mening, en een geïnteresseerde vraag stellen aan een ouder van een nieuw klasgenootje van je kind op het schoolplein. Hierdoor kunnen we allemaal ons steentje bijdragen.
Dit zijn geen moeilijke of heroïsche daden, maar ze hebben wel een grote impact:
Verdraagzaamheid opent deuren,
luisteren schept begrip,
en vragen stellen nodigt uit tot reflectie.
Slot
Laten we dankbaar zijn dat we in vrijheid leven. Maar laten we tegelijkertijd ook de verantwoordelijkheid voelen om elke dag een steentje bij te dragen aan het behouden van die vrijheid. Begin klein, in je eigen omgeving. Zoek het gesprek op, ook als het ongemakkelijk lijkt, en wees nieuwsgierig naar het verhaal van een ander. Juist in die kleine gebaren vinden we de kracht om vrijheid levend te houden. Samen kunnen we ervoor zorgen dat vrijheid niet alleen een herinnering blijft, maar een dagelijkse realiteit wordt. ‘VREDE EN VRIJHEID JUSTER, HJOED EN MOARN’
Ik zou voor jullie graag ter afsluiting het gedicht ‘Iemand stelt de vraag’ van Remco Campert willen voordragen.
Iemand stelt de vraag – 2 – Remco Campert
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
zoals storm met zacht geritsel in de tuin
of de kat die de kolder in z´n kop krijgt
zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud
zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die de sigaret aansteekt
zoals liefde met een blik
een aanraking iets dat je opvalt in een stem
jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan een ander stellen.