Transities

Bij een visie gaat het om de hoofdlijnen, dat geldt ook voor SDG’s en Brede Welvaart. Het gaat er om hoofd- en bijzaken te scheiden. Welke veranderingen zijn relevant genoeg om op in te spelen, is een vraag die de gemeente zich permanent kan stellen. De toekomst laat zich niet voorspellen, trends volgen elkaar razendsnel op.

Om dit krachtenveld hanteerbaar te maken, kiest De Fryske Marren ervoor zich voor de vragen van de lange termijn te richten op de veranderingen op de lange termijn, ook wel transities genoemd. Een transitie is een proces van wezenlijke verandering op lange termijn (> 20 jaar) op het niveau van het maatschappelijk systeem. Daarmee onderscheiden transities zich van veranderingen op korte termijn en ook van veranderingen die niet wezenlijk zijn. Het is passend bij een visie de focus te leggen op transities, het gaat bij een visie immers om een handelingskader op de lange termijn en op hoofdlijnen.

In het gehele sociaal-maatschappelijke systeem van onze samenleving vinden transities plaats volgens een bepaald patroon van opbouw-afbouw. Het oude, tot dan toe optimaal functionerend systeem destabiliseert, er ontstaat chaos, afbraak en uiteindelijk worden de elementen die behoren tot het systeem uitgefaseerd. Tegelijkertijd vinden experimenten plaats, die als het ware in een stroomversnelling komen, een systeem met nieuwe eigenschappen komt tot stand, waarna dit systeem meer vastigheid krijgt en uiteindelijk een nieuw stabiel systeem vormt.

Een voorbeeld van een transitie is de overgang van auto’s op diesel en benzine naar elektrisch vervoer. Een ander voorbeeld is de verandering van wonen in bejaardentehuizen naar zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Onder elk Brede Welvaart thema gaan transities schuil, majeure systeemveranderingen op de lange termijn. Het is zaak als gemeente op transities in te spelen en een daarbij passende rol te kiezen.

Bestuur

Transities doen zich voor, ze zijn autonoom. Het is niet eenduidig te benoemen waardoor een transitie in beweging wordt gezet. Het is ook niet precies te verklaren waarom de ene trend wel en de andere niet leidt tot een transitie. Tot transities wordt niet op één plek besloten, de tijdlijn van een transitie houdt zich niet aan politiek bestuurlijke periodes en transities hebben geen specifieke politieke kleur.

Dat betekent dat transities zich bewegen door verschillende coalitieperiodes, met soms verschillende politieke kleuren. Dat wil niet zeggen dat overheden er helemaal geen invloed op hebben. Door bijvoorbeeld wetgevings- of belastingmaatregelen kan een gewenste ontwikkeling versneld of juist vertraagd worden.

Onderdeel van de strategie van de gemeente is het herkennen van relevante transities. Dat vraagt om een regelmatige weging van de trends en veranderingen die spelen. Bij de visie van De Fryske Marren gaat het over een langetermijnperspectief, voorbij de tien voorliggende jaren. In de komende jaren spelen er al een aantal lange termijn transities die voor de gemeente relevante zijn. Sommige daarvan zijn nu al te zien en andere zullen pas later worden herkend.

Het is van strategisch belang om ontwikkelingen in de gaten te houden en te bepalen of zich transities voordoen die voor de gemeente relevant zijn. Dat kan onder andere door kennis uit de Brede Welvaart Monitor om te zetten in effectieve bestuurlijke maatregelen, maar ook door maatschappelijke trends te herkennen die tot transities kunnen leiden.